Şanlıurfa, Neolitik Çağ araştırmaları bakımından tarihsel öneme sahip bir yerdir. 1963 yılında, İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Karma Projesi ‘’Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları’’ çerçevesinde bir yüzey araştırmasıyla başlayan Neolitik araştırmalara yine aynı proje kapsamında 1964 yılında Söğüt Tarlası 1 ile Biris Mezarlığı'nda küçük ölçekli kazılarla devam edilir.

1983-1991 yılları arasında, Bozova’da bugün Atatürk Baraj Gölü’nün suları altında kalan Nevali Çori yerleşmesindeki gerçekleşen kurtarma kazıları, uzun bir aranın ardından bölgede yapılan ilk çalışma olur. Nevali Çori’de dokuz sezon süren araştırmalarda, bugün çok daha iyi bilinen, anıtsal yapılar ve gösterişli sembolik ögelerle ilk kez karşılaşılır. Heidelberg Üniversitesi’nden Harald Hauptmann tarafından yürütülen bu çalışmaların ardından aynı ekip 1995 yılında Gürcütepe ve Göbeklitepe’de kazılarına başlar. Gücütepe’deki çalışmalar uzun süreli olmasa da Göbeklitepe’deki arkeolojik araştırmalar Klauss Schmidt yönetiminde kapsamlı bir projeye dönüşür ve ilk kez Nevali Çori’den bilinen ögelerin hem daha eski hem de çok daha görkemli örneklerini ortaya çıkarılmasını sağlar.
Sonraki süreçte bölgede Bahattin Çelik’in yürüttüğü “Şanlıurfa Neolitik Çağ ve Öncesi Yüzey Araştırmaları” ve “Şanlıurfa Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanter Çalışmaları” sırasında Neolitik Çağ’ın yine erken evrelerine tarihlenen yeni yerleşmeler keşfedilir. Sonrasında 2017-19 yıllarında Harbetsuvan’da yapılan kazılarla birlikte bölgede birbirine benzeyen çok sayıda erken dönem yerleşmesinin olduğu anlaşılır.

2019 yılında Karahantepe’de yeni başlayan araştırmalar, o zamana kadar görkemli anıtsal yapıları ve güçlü sembolik ögeleriyle tekil bir merkez olduğu düşünülen Göbeklitepe’nin benzeri, başka yerleşmelerin de olduğunu gösterir. Bu Neolitik araştırmaların tarihçesi bakımından da yeni bir dönüm noktası olur. Karahantepe’den gelen yeni bulgular akademik ilginin yanı sıra bölgeye olan toplumsal ilgiyi de artırır.

Nevali Çori’de başlayan ilk kapsamlı araştırmaların ardından zaman içinde artan bilgi birikimi, Şanlıurfa’nın yerleşik yaşama geçen toplumlara ev sahipliği yapan çevre bölgelerle olan çarpıcı farklılıklarını da gözler önüne serer. Güneybatı Asya’da yerleşik yaşama geçen toplulukların tümünde özel yapılar ve sembolik ögelerin önemi belirgin olsa da Şanlıurfa’dan bilinen anıtsal yapılar ve güçlü sembolik ögeler şimdilik burayı diğer çağdaşlarından ayırmaktadır. Bölgede Neolitik Çağ’ın özellikle erken aşamalarına tarihlenen, birbirine yakın çok sayıda yerleşmenin olması, bunların uzun bir zaman dilimi boyunca ortak kültürel bir bütünlüğü yansıtması, buna karşın araştırmaların çok az oluşu bu döneme yönelik, belirli amaçlar çerçevesinde şekillenen yeni bir projenin başlamasına da olanak sağlar.

Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi – Taş Tepeler, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ulusal ve uluslararası nitelikte farklı kurum ve üniversitelerden ekiplerin ortak çalışması olarak 2021 yılında başlar. Proje kapsamındaki araştırmaların her biri bağımsız çalışmalar niteliğindedir. Bu nedenle yönetsel bir örgütlenme şeması yerine proje bazlı, organik bir yapılanma söz konusudur. Her bir araştırma, ülke genelinde yapılan diğer çalışmalar için geçerli olan yasa ve yönetmeliklere tabidir. Tüm bu araştırmaları bir proje kapsamında bir araya getiren çerçeve ortak bilimsel amaçlarla belirlenmiştir.